Sách Ký Sự I (Sử Biên Niên 1) - Phần 4

¹ Người ta đưa Hòm Bia Thiên Chúa vào đặt giữa Lều vua Ða-vít đã dựng sẵn. Rồi họ dâng lễ toàn thiêu và lễ kỳ an trước nhan Thiên Chúa. ² Khi đã hoàn tất việc dâng các lễ toàn thiêu và lễ kỳ an, vua Ða-vít nhân danh Ðức Chúa chúc phúc cho dân. ³ Vua phân phát cho mọi người Ít-ra-en, đàn ông cũng như đàn bà, mỗi người một ổ bánh, một phần thịt và một cái bánh nho.

Các thầy Lê-vi phục vụ trước Hòm Bia (Thi 96:1-13; 105:1-15; 106:1,47-48)

⁴ Vua Ða-vít cắt đặt một số thầy Lê-vi túc trực trước Hòm Bia của Ðức Chúa để ngợi khen, tôn vinh và ca tụng Ðức Chúa, Thiên Chúa của Ít-ra-en: ⁵ đứng đầu là A-xáp, thứ đến là Dơ-khác-gia, rồi Út-di-ên, Sơ-mi-ra-mốt, Giơ-khi-ên, Mát-tít-gia, Ê-li-áp, Bơ-na-gia-hu, Ô-vết Ê-đôm, Giơ-y-ên; họ sử dụng các nhạc khí như đàn sắt, đàn cầm, còn ông A-xáp thì khua não bạt, trong khi ⁶ các tư tế Bơ-na-gia-hu và Gia-kha-di-ên không ngưng tiếng kèn trước Hòm Bia Giao Ước của Thiên Chúa. ⁷ Hôm ấy, lần đầu tiên, vua Ða-vít trao cho ông A-xáp và anh em ông nhiệm vụ ngợi khen Ðức Chúa:

⁸ Hãy tạ ơn Ðức Chúa, cầu khẩn danh Người,

vĩ nghiệp của Người, loan báo giữa muôn dân.

⁹ Hát lên đi, đàn ca mừng Chúa

và suy gẫm mọi kỳ công của Người.

¹⁰ Hãy tự hào vì danh thánh Chúa,

tâm hồn những ai tìm kiếm Chúa, nào hoan hỷ.

¹¹ Hãy tìm Chúa và sức mạnh của Người,

chẳng khi ngừng tìm kiếm Thánh Nhan.

¹² Hãy nhớ lại những kỳ công Người thực hiện,

những dấu lạ và những quyết định Người phán ra,

¹³ hỡi anh em, dòng dõi Ít-ra-en tôi tớ Chúa,

con cháu Gia-cóp được Người tuyển chọn!

¹⁴ Chính Ðức Chúa là Thiên Chúa chúng ta,

những điều Người quyết định là luật chung cho cả địa cầu

¹⁵ giao ước của Người, muôn đời nên nhớ kỹ,

nhớ lời đã cam kết đến ngàn thế hệ:

¹⁶ Ðó là điều đã giao ước cùng Áp-ra-ham,

đã đoan thệ cùng I-xa-ác,

¹⁷ và đặt thành quy luật cho Gia-cóp,

thành giao ước muôn đời cho Ít-ra-en,

¹⁸ rằng: "Ta sẽ cho ngươi đất Ca-na-an

làm kỷ phần gia nghiệp."

¹⁹ Thuở ấy, họ chỉ là một số nhỏ,

một nhóm kiều dân nơi đất khách quê người,

²⁰ lang thang hết xứ này qua xứ khác,

phiêu bạt từ nước nọ đến nước kia,

²¹ nhưng Chúa không để cho ai ức hiếp họ;

vì thương họ, Người la rầy vua chúa:

²² "Ðừng đụng tới những kẻ Ta xức dầu tấn phong,

chớ làm hại các ngôn sứ của Ta."

²³ Hát lên mừng Chúa, hỡi toàn thể địa cầu!

Ngày lại ngày, hãy loan báo ơn Người cứu độ

²⁴ kể cho muôn dân biết Người thật là vinh hiển

cho mọi nước hay những kỳ công của Người.

²⁵ Chúa thật cao cả, xứng muôn lời ca tụng,

khả tôn khả uý hơn chư thần.

²⁶ Vì chư thần các nước đều là hư ảo,

còn Ðức Chúa, Người sáng tạo trời cao.

²⁷ Trước thiên nhan, toàn uy phong rực rỡ,

trong thánh điện, đầy dũng lực huy hoàng.

²⁸ Hãy dâng Chúa, hỡi các dân các nước,

dâng Chúa quyền lực và vinh quang.

²⁹ Hãy dâng Chúa vinh quang xứng danh Người,

hãy bưng lễ vật, bước vào tiền đình Chúa,

và thờ lạy Chúa uy linh thánh thiện.

³⁰ Toàn thể địa cầu, hãy run sợ trước Thánh Nhan.

Chúa thiết lập địa cầu, địa cầu chẳng lay chuyển.

³¹ Trời vui lên, đất hãy nhảy mừng.

Hãy nói giữa chư dân: Chúa là Vua hiển trị.

³² Biển gầm vang cùng muôn hải vật,

ruộng đồng cùng hoa trái, nào hoan hỷ.

³³ Hỡi cây cối rừng xanh,

hãy reo mừng trước tôn nhan Chúa,

vì Người ngự đến, Người ngự đến xét xử trần gian.

³⁴ Hãy tạ ơn Chúa, vì Chúa nhân từ:

muôn ngàn đời Chúa vẫn trọn tình thương.

³⁵ Hãy nói: lạy Thiên Chúa Ðấng cứu độ chúng con,

xin thương quy tụ chúng con về,

cứu chúng con từ giữa muôn dân nước,

để chúng con cảm tạ Thánh Danh,

và được hiên ngang tán dương Ngài.

³⁶ Chúc tụng Ðức Chúa là Thiên Chúa Ít-ra-en,

từ muôn thuở cho đến muôn đời!"

Và toàn dân hô lớn: "A-men! Ha-lê-lui-a!"

³⁷ Rồi vua Ða-vít để ông A-xáp và anh em ông ở lại đó, trước Hòm Bia Giao Ước của Ðức Chúa, để họ túc trực trước Hòm Bia, thi hành nhiệm vụ thường ngày. ³⁸ Vua cũng để lại ông Ô-vết Ê-đôm với sáu mươi tám anh em ông như vậy: các ông Ô-vết Ê-đôm, con ông Giơ-đu-thun, và ông Khô-xa, được đặt làm người giữ cửa.

³⁹ Tư tế Xa-đốc và các tư tế anh em ông thì vua để ở trước Nhà Tạm của Ðức Chúa ngự trên nơi cao của Ghíp-ôn, ⁴⁰ để sáng chiều họ không ngừng thượng tiến lễ toàn thiêu kính Ðức Chúa trên bàn thờ dâng lễ toàn thiêu theo đúng mọi điều ghi chép trong luật Ðức Chúa đã truyền cho Ít-ra-en. ⁴¹ Cùng với họ có ông Hê-man, ông Giơ-đu-thun và những người khác đã được tuyển chọn đích danh để ca tụng Ðức Chúa, vì "muôn ngàn đời Chúa vẫn trọn tình thương." ⁴² Cùng với họ có ông Hê-man và ông Giơ-đu-thun thổi kèn, khua não bạt cùng các nhạc khí để hát thánh ca. Các con ông Giơ-đu-thun lo việc giữ cửa.

⁴³ Toàn dân ra đi, ai về nhà nấy, còn vua Ða-vít cũng trở về để chúc lành cho gia đình vua.

- Chương 17 -

Lời sấm của ông Na-than (2 Sm 7:1-17)

¹ Khi đã được yên cửa yên nhà, vua Ða-vít nói với ngôn sứ Na-than rằng: "Này, tôi được ở nhà bằng gỗ bá hương, còn Hòm Bia Giao Ước của Ðức Chúa thì vẫn ở dưới lều." ² Ông Na-than thưa với vua Ða-vít: "Tất cả những gì ngài ấp ủ trong lòng, xin cứ thực hiện, vì Thiên Chúa ở với ngài." ³ Nhưng, ngay đêm ấy, có lời Thiên Chúa phán với ông Na-than rằng: ⁴ "Hãy đi nói với tôi tớ Ta là Ða-vít: Ðức Chúa phán thế này: không phải ngươi sẽ xây nhà cho Ta ở. ⁵ Thật vậy, từ ngày Ta đưa Ít-ra-en lên cho tới hôm nay, Ta không hề ở trong một ngôi nhà, nhưng Ta đã ở hết lều này đến lều khác, hết Nhà Tạm này sang Nhà Tạm khác. ⁶ Trong suốt thời gian rày đây mai đó với toàn thể Ít-ra-en, có bao giờ Ta đã lên tiếng hỏi một trong các thủ lãnh Ít-ra-en mà Ta đã đặt lên chăn dắt dân Ta, rằng: sao các ngươi không xây cho Ta một ngôi nhà bằng gỗ bá hương? ⁷ Bây giờ, ngươi hãy nói với tôi tớ Ta là Ða-vít như sau: Ðức Chúa các đạo binh phán thế này: Chính Ta đã cất nhắc ngươi, từ một kẻ lùa chiên ngoài đồng cỏ, lên làm người lãnh đạo dân Ta là Ít-ra-en. ⁸ Ngươi đi đâu, Ta cũng đã ở với ngươi; mọi thù địch ngươi, Ta đã diệt trừ cho khuất mắt ngươi; Ta sẽ làm cho tên tuổi ngươi sánh được với tên tuổi các bậc vĩ nhân trên mặt đất. ⁹ Ta sẽ cho dân Ta là Ít-ra-en một chỗ ở; Ta sẽ định cư chúng và chúng sẽ ở luôn tại đó, chúng sẽ không còn run sợ và quân gian ác cũng không còn tiếp tục quấy phá chúng như thuở ban đầu, ¹⁰ từ thời Ta đặt các thủ lãnh cai quản dân Ta là Ít-ra-en, Ta sẽ bắt mọi thù địch hàng phục ngươi. Ta báo cho ngươi biết là Ðức Chúa sẽ xây cho ngươi một ngôi nhà. ¹¹ Khi ngươi được mãn phần mà về với tổ tiên, Ta sẽ cho dòng dõi ngươi đứng lên kế vị ngươi -tức là một trong số các con ngươi-, và Ta sẽ làm cho vương quyền của nó được vững bền. ¹² Chính nó sẽ xây nhà cho Ta, còn Ta sẽ làm cho ngai báu của nó vững bền mãi mãi. ¹³ Ðối với nó, Ta sẽ là cha, đối với Ta, nó sẽ là con; ân nghĩa dành cho nó, Ta sẽ không rút lại, như Ta đã rút lại đối với kẻ tiền nhiệm của ngươi.

¹⁴ Ta sẽ làm cho nó được kiên vững trong nhà Ta cũng như trong vương quốc của Ta đến muôn đời, và đến muôn đời ngai báu của nó sẽ được củng cố."

¹⁵ Tất cả các lời ấy và tất cả thị kiến ấy, ông Na-than nhận được làm sao, thì đã nói lại với vua Ða-vít đúng y như vậy.

Vua Ða-vít cầu nguyện (2 Sm 7:18-29)

¹⁶ Vua Ða-vít vào ngồi chầu trước nhan Ðức Chúa và thưa: "Lạy Ðức Chúa là Thiên Chúa, con là ai và nhà của con là gì, mà Ngài đã đưa con tới địa vị này? ¹⁷ Và, lạy Thiên Chúa, Ngài còn coi đó là quá ít; Ngài lại hứa cho nhà của tôi tớ Ngài một tương lai lâu dài; Ngài coi con như một nhân vật cao sang, lạy Ðức Chúa là Thiên Chúa. ¹⁸Trước vinh dự Ngài dành cho tôi tớ Ngài, Ða-vít còn nói thêm gì với Ngài được nữa! Ngài biết rõ tôi tớ Ngài. ¹⁹ Lạy Ðức Chúa, chính vì tôi tớ Ngài và theo lòng Ngài muốn, Ngài đã thực hiện cả một công trình vĩ đại là cho biết mọi vĩ nghiệp của Ngài. ²⁰ Lạy Ðức Chúa, không ai sánh được như Ngài và không có Thiên Chúa nào khác ngoại trừ Ngài, theo như mọi điều tai chúng con đã từng được nghe. ²¹ Dưới đất, có một dân tộc nào được như dân Ngài là Ít-ra-en? Thiên Chúa đã đến cứu chuộc dân này để làm thành dân của Ngài, để Ngài được hiển danh vì những việc vĩ đại và khủng khiếp, khi xua đuổi chư dân khuất mắt dân Ngài, dân mà Ngài đã cứu chuộc khỏi tay Ai-cập. ²² Ngài đã cho Ít-ra-en dân Ngài được muôn đời làm dân riêng của Ngài, và chính Ngài, lạy Ðức Chúa, Ngài đã trở thành Thiên Chúa của họ. ²³ Giờ đây, lạy Ðức Chúa, xin cho lời Ngài đã phán về tôi tớ Ngài và nhà của nó tồn tại đến muôn đời, và xin hành động như Ngài đã phán. ²⁴ Vâng, nguyện cho lời Ngài tồn tại và danh Ngài được tán dương đến muôn đời. Ước chi người người đều nói: "Ðức Chúa các đạo binh, Thiên Chúa của Ít-ra-en, Người thật là Thiên Chúa Ít-ra-en thờ!" Ngài sẽ cho nhà của Ða-vít tôi tớ Ngài vững bền trước nhan Ngài. ²⁵ Thật vậy, lạy Thiên Chúa của con, chính Ngài đã mặc khải cho tôi tớ Ngài rằng: Ngài sẽ xây dựng cho nó một nhà. Vì thế, tôi tớ Ngài mới dám cầu nguyện trước nhan Ngài. ²⁶ Giờ đây, lạy Ðức Chúa, chính Ngài là Thiên Chúa và Ngài đã hứa ban cho tôi tớ Ngài điều tốt đẹp ấy. ²⁷ Vậy giờ đây Ngài đã đoái thương giáng phúc cho nhà của tôi tớ Ngài để nhà ấy được tồn tại mãi trước nhan Ngài. Vì chính Ngài, lạy Ðức Chúa, Ngài đã giáng phúc, nên muôn đời nó sẽ được phúc.

- Chương 18 -

Các cuộc chiến tranh thời vua Ða-vít (2 Sm 8:1-14)

¹ Sau đó, vua Ða-vít đánh bại người Phi-li-tinh và hạ nhục chúng. Vua chiếm lấy Gát và các vùng phụ cận, khỏi tay người Phi-li-tinh. ² Vua đánh bại người Mô-áp, người Mô-áp phải làm nô lệ cho vua Ða-vít và triều cống vua.

³ Vua Ða-vít đánh bại Ha-đát-e-de vua nước Xô-va về phía Kha-mát, khi vua này đi tái lập chủ quyền trên vùng sông Êu-phơ-rát. ⁴ Vua Ða-vít bắt được của vua ấy một ngàn chiến xa, bảy ngàn kỵ binh và hai mươi ngàn bộ binh; và vua Ða-vít đã cắt gân chân tất cả những con ngựa kéo xe, chỉ chừa lại một trăm. ⁵ Người A-ram ở Ða-mát đến cứu viện Ha-đát-e-de vua Xô-va, nhưng vua Ða-vít đã hạ của A-ram hai mươi ngàn người. ⁶ Vua Ða-vít đặt những trấn thủ cai trị người A-ram ở Ða-mát, và người A-ram phải làm nô lệ cho vua Ða-vít và triều cống vua. Ðức Chúa đã cho vua Ða-vít đi đâu thắng đó. ⁷ Vua Ða-vít lấy các khiên vàng mà tôi tớ vua Ha-đát-e-de mang, và đưa về Giê-ru-sa-lem. ⁸ Và từ Típ-khát và Cun, các thành của vua Ha-đát-e-de, vua Ða-vít lấy được rất nhiều đồng, sau này vua Sa-lô-môn dùng đồng ấy làm bể nước, làm cột và các vật dụng khác.

⁹ Nghe tin vua Ða-vít đã đánh tan toàn bộ lực lượng của Ha-đát-e-de vua Xô-va, ¹⁰ Tô-u vua Kha-mát liền sai con là Ha-đô-ram đến vấn an và chúc mừng vua Ða-vít vì vua đã chiến đấu với Ha-đát-e-de và đánh bại vua ấy - đó là vì vua Tô-u cũng đã khai chiến với Ha-đát-e-de. Vua Tô-u còn gởi tặng vua Ða-vít đủ thứ vật dụng bằng vàng, bạc và đồng. ¹¹ Vua Ða-vít cũng thánh hiến cho Ðức Chúa tất cả các vật dụng ấy cùng với vàng bạc vua đã lấy được của tất cả các dân Ê-đôm, Mô-áp, con cái Am-mon, Phi-li-tinh và A-ma-lếch.

¹² Ông Áp-sai con bà Xơ-ru-gia đánh bại quân Ê-đôm tại thung lũng Muối, giết chết mười tám ngàn người. ¹³ Ông đặt những trấn thủ cai trị tại Ê-đôm. Toàn dân Ê-đôm phải làm nô lệ vua Ða-vít, và Ðức Chúa đã cho vua Ða-vít đi đâu thắng đó.

Việc cai trị vương quốc (2 Sm 8 :15-18)

¹⁴ Vua Ða-vít trị vì toàn thể Ít-ra-en và thực hiện điều chính trực công minh cho toàn dân.

¹⁵ Ông Giô-áp con bà Xơ-ru-gia, chỉ huy quân đội; ông Giơ-hô-sa-phát, con ông A-khi-lút, làm quốc vụ khanh; ¹⁶ ông Xa-đốc, con ông A-khi-túp, và ông A-vi-me-lét, con ông Ép-gia-tha, làm tư tế; ông Sau-sa làm ký lục; ¹⁷ ông Bơ-na-gia-hu, con ông Giơ-hô-gia-đa chỉ huy quân Cơ-rê-thi và quân Pơ-lê-thi. Các con vua Ða-vít là những đệ nhất cận thần của vua.

- Chương 19 -

Sứ giả của vua Ða-vít bị nhục mạ (2 Sm 10:1-5)

¹ Sau đó, Na-khát vua của con cái Am-mon qua đời và con vua lên ngôi kế vị. ² Vua Ða-vít nói: "Ta sẽ lấy tình mà đối xử với vua Kha-nun, con vua Na-khát, vì cha của vua ấy đã lấy tình mà đối xử với ta." Vậy vua Ða-vít sai sứ giả đến chia buồn với vua ấy về vua cha. Nhưng khi bề tôi vua Ða-vít đến đất con cái Am-mon yết kiến vua Kha-nun để chia buồn với ông, ³ thì các tướng lãnh của con cái Am-mon thưa với vua Kha-nun rằng: "Ngài tưởng là Ða-vít kính trọng vua cha khi sai người đến chia buồn với ngài sao? Chẳng phải bề tôi của Ða-vít đến gặp ngài là để quan sát, lật đổ và dò thám đất đai sao?" ⁴ Vua Kha-nun liền bắt bề tôi của vua Ða-vít mà cạo râu, cắt một nửa áo của họ cho đến mông, rồi thả về. ⁵ Họ ra đi. Người ta báo cho vua Ða-vít biết tình cảnh của những người ấy; vua sai người đi đón họ, vì những người ấy nhục nhã lắm. Vua bảo: "Các ngươi cứ ở lại Giê-ri-khô, chờ cho râu mọc lại rồi hãy về."

Chiến dịch thứ nhất đánh người Am-mon (2 Sm 10:6-14)

⁶ Con cái Am-mon thấy rằng mình đã ra đáng ghét đối với vua Ða-vít, nên vua Kha-nun và con cái Am-mon sai người đem ba mươi ngàn ký bạc đi thuê chiến xa và kỵ binh của A-ram Na-ha-ra-gim, của A-ram xứ Ma-a-kha và của Xô-va. ⁷ Và họ đã thuê ba mươi hai ngàn chiến xa, thuê cả vua xứ Ma-a-kha cùng với quân đội của vua. Những người này tiến vào đóng trại đối diện với Mê-đơ-va; còn con cái Am-mon thì từ các thành của họ tập hợp lại và chuẩn bị chiến đấu. ⁸ Vua Ða-vít nghe tin thì sai ông Giô-áp đi với cả một đạo binh gồm toàn các dũng sĩ. ⁹ Con cái Am-mon tiến ra và dàn trận ở lối vào cửa thành; còn các vua đã đến thì đóng riêng ngoài đồng. ¹⁰ Ông Giô-áp thấy rằng mình phải đối phó với mặt trận cả phía trước lẫn phía sau, nên đã chọn trong toàn thể tinh binh của Ít-ra-en một số người và dàn ra đối diện với người A-ram.¹¹ Phần quân còn lại, ông giao cho ông Áp-sai, em ông; họ dàn trận đối diện với con cái Am-mon. ¹² Ông nói: "Nếu người A-ram mạnh hơn tôi, chú sẽ cứu viện tôi. Còn nếu con cái Am-mon mạnh hơn chú, tôi sẽ cứu viện chú. ¹³ Can đảm lên, chúng ta hãy tỏ ra can đảm vì dân chúng ta và vì các thành của Thiên Chúa chúng ta! Xin Ðức Chúa thực hiện điều Người coi là tốt!" ¹⁴ Ông Giô-áp và quân binh của ông tiến lên giao chiến với quân A-ram, và chúng chạy trốn trước mặt họ. ¹⁵ Khi con cái Am-mon thấy quân A-ram chạy trốn, thì chúng cũng chạy trốn trước mặt ông Áp-sai em ông Giô-áp và rút về thành. Ông Giô-áp trở về Giê-ru-sa-lem.

Thắng quân A-ram (2 Sm 10:15-16)

¹⁶ Người A-ram thấy mình bị Ít-ra-en đánh bại, thì họ sai sứ giả mời những người A-ram ở bên kia Sông Cả đến; có ông Sô-phác tướng chỉ huy quân đội của vua Ha-đát-e-de cầm đầu. ¹⁷ Người ta báo tin cho vua Ða-vít. Vua quy tụ toàn thể Ít-ra-en, vượt sông Gio-đan, tiến lên, dàn trận đánh chúng. Vua Ða-vít dàn trận đối diện người A-ram và chúng giao chiến với vua. ¹⁸ Người A-ram chạy trốn trước mặt Ít-ra-en. Vua Ða-vít tiêu diệt của người A-ram bảy ngàn kỵ binh và bốn mươi ngàn bộ binh; còn Sô-phác tướng chỉ huy quân đội, vua cũng giết chết. ¹⁹ Các chư hầu của vua Ha-đát-e-de thấy mình bị Ít-ra-en đánh bại, thì cầu hoà với vua Ða-vít và làm tôi vua. Người A-ram không muốn cứu viện con cái Am-mon nữa.

- Chương 20 -

Chiến dịch thứ hai đánh người Am-mon (2 Sm 12:26-31)

¹ Lúc xuân về, thời mà các vua ra quân, ông Giô-áp đưa lực lượng quân đội tàn phá đất đai của con cái Am-mon. Ông tiến quân vây hãm Ráp-ba, còn vua Ða-vít ở lại Giê-ru-sa-lem. Ông Giô-áp tấn công và triệt hạ Ráp-ba. ² Vua Ða-vít lột vương miện trên đầu Min-côm, vương miện cân nặng ba mươi ký vàng, có một viên ngọc quý. Viên ngọc này được đặt lên đầu vua Ða-vít. Vua lấy đi rất nhiều chiến lợi phẩm của thành. ³ Còn dân trong thành thì vua đưa đi và bắt phải làm những việc dùng đến cưa, cuốc chim và rìu, vua xử như thế với mọi thành của con cái Am-mon. Rồi vua Ða-vít và toàn thể quân binh trở về Giê-ru-sa-lem.

Chiến công đánh bại quân Phi-li-tinh (2 Sm 21:15-22)

⁴ Sau đó lại có giao tranh tại Ghe-de với người Phi-li-tinh. Bấy giờ ông Xíp-bơ-khai, người Khu-sa, hạ sát tên Xíp-pai, con cháu Ra-pha, và chúng phải thần phục. ⁵ Lại có giao tranh với người Phi-li-tinh, và ông En-kha-nan con ông Gia-ia đã hạ sát tên Lác-mi, em của tên Gô-li-át người Gát; cán giáo của nó như trục khung cửi thợ dệt. ⁶ Lại có giao tranh ở Gát. Có một người cao lớn, tay chân đều có sáu ngón, vị chi hai mươi bốn ngón. Nó cũng là con cháu Ra-pha. ⁷ Nó thách Ít-ra-en, và ông Giơ-hô-na-than, con ông Sim-a là anh vua Ða-vít, đã hạ sát nó. ⁸ Những người ấy là con cháu Ra-pha tại Gát. Chúng đã gục ngã do tay vua Ða-vít và các bề tôi của vua.